De impact van het kappen van bos op het klimaat

De impact van het kappen van bos op het klimaat

Waarom het ene bos het andere niet is

Geschreven door: Zoë Schreurs

De mensheid heeft door de eeuwen heen ontelbare hectares bos gekapt. Maar niet alle bossen zijn hetzelfde. Natuurlijk, een bos in Costa Rica heeft bomen en eekhoorns, net zoals een bos hier in Europa. Maar alhoewel we zeker vergelijkingen kunnen trekken tussen onze gematigde bossen en tropische bossen, zijn er misschien nog wel meer verschillen dan vergelijkingspunten. In deze blog gaan we dieper in op waarom het kappen van tropisch regenwoud nog veel desastreuzer is en hoe de gevolgen veel verder reiken. En gekapt wordt er zeker nog. Wereldwijd verloren de tropen 4,1 miljoen hectare primair bos in 2022, 10% meer dan in 2021, zo rapporteerde het platform Global Forest Watch.

1. Klein gebied, grote biodiversiteit

Tropische regenwouden zijn de meest biodiverse ecosystemen ter wereld. Ze herbergen meer dan de helft van alle plant- en diersoorten, zelfs al bedekken ze minder dan 10% van het aardoppervlak. Elk stukje regenwoud is een levend, ademend paradijs vol unieke organismen die nergens anders op aarde voorkomen. Wanneer een tropisch regenwoud wordt gekapt, verdwijnen veel van deze soorten voorgoed.

Gematigde bossen, aan de andere kant, hebben ook een rijke biodiversiteit, maar niet in dezelfde mate als tropische regenwouden. Hoewel het verlies van gematigd bos nog steeds een ernstige impact heeft, zijn sommige soorten beter in staat om te overleven en te herstellen. Het verschil zit niet alleen in het aantal soorten, maar ook in hun kwetsbaarheid.

Hoe meer bos er gekapt wordt, hoe meer versnipperd de bossen worden. Dit betekent dat wilde dieren steeds vaker door menselijke gebieden moeten trekken, wat niet zonder gevaar is. Niet alle dieren lukt dit, waardoor ze afgesneden worden van andere populaties en er meer kans ontstaat op inteelt en genetische verarming.

Beide soorten bos hebben echter te maken met verschillende bedreigingen zoals onder andere pesticiden en overtollige bemesting van naburige landbouwgronden, invasieve soorten die het evenwicht verstoren, overexploitatie door jacht, houtkap en overmatig gebruik van natuurlijke hulpbronnen. En natuurlijk ziektes die vaak volledige soorten tot op het randje van extinctie brengen. Zo staan bijvoorbeeld de populaties van vleermuizen en kikkers over de hele wereld zwaar onder druk. Dit is de reden dat stichting Adopteer Regenwoud het afgelopen jaar meerdere kikkerpoelen in haar reservaat in Costa Rica heeft geplaatst. Met als resultaat dat de bijna uitgestorven Lemur Leaf Frog weer terug is in het gebied. Hopelijk kan hij van hieruit weer aan zijn opmars beginnen. 

Doe mee, Adopteer Regenwoud!

2. Tropische CO2-reservoirs

Bossen spelen een essentiële rol in het reguleren van het klimaat, dat weten we allemaal. Ze fungeren als enorme koolstofreservoirs, waarbij ze koolstofdioxide (CO₂) uit de atmosfeer opnemen en opslaan in bomen en planten. 

Tropische regenwouden slaan per m² nog veel meer CO² op dan andere typen bos. Dit komt doordat ze per vierkante meter meer biomassa hebben, door de grote, oude bomen en dichte begroeiing. Wanneer deze bossen worden gekapt of afgebrand, komt die koolstof vrij, wat bijdraagt aan de opwarming van de aarde. Ondertussen zijn de tropische bossen echter zo gedegradeerd en in omvang verminderd door bosbranden en houtkap, dat ze niet langer CO²-positief, maar bijna CO²-neutraal zijn. Dat bleek uit een studie die verscheen in het vakblad Nature Geosciences in oktober 2023. 

3. Arme bodem, rijke bomen

Het verschil in bodemgesteldheid tussen tropische regenwouden en gematigde bossen is opvallend. De bodem van gematigde bossen is rijker aan voedingsstoffen en kan over het algemeen beter herstellen van ontbossing. Dit maakt herbebossing en ecologisch herstel in gematigde gebieden makkelijker.

Tropische regenwouden hebben een bodem die extreem arm is aan voedingsstoffen. Dit komt doordat de meeste voedingsstoffen worden vastgehouden in de planten en bomen zelf, en niet in de grond. Dood materiaal heeft met veel vocht en warmte de ideale omstandigheden om razendsnel afgebroken te worden. In onze contreien vormt het dode materiaal stilletjes aan een rijke humuslaag, maar daar krijgt het in de tropen de kans niet voor. Want niet alleen wordt het materiaal snel afgebroken, maar het wordt ook onmiddellijk weer opgenomen. Niet gek als je je bedenkt dat sommige bomen, zoals de Ceiba Pentandra, wel 3 meter per jaar kunnen groeien. Bovendien kan de zware regenval op korte tijd veel nutriënten wegspoelen. 

Wanneer het regenwoud wordt gekapt, verliest de bodem snel zijn vruchtbaarheid en wordt deze nog gevoeliger voor uitspoeling en erosie. Het herstel vanuit deze arme bodem kan eeuwen duren, en in sommige gevallen kan het ecosysteem nooit meer volledig herstellen.

4. Onomkeerbare schade

Hoewel gematigde bossen traag herstellen, zijn de gevolgen van het kappen van tropische regenwouden vaak blijvend. Dieren die uitsterven, ecosystemen die vernietigd worden, en klimaatveranderingen die door de hele wereld voelbaar zijn – het is een verwoestende cyclus die moeilijk te doorbreken is. In Latijns-Amerika en de Caraïbische gebieden zijn tussen 1970 en 2020 de dierenpopulaties met maar liefst 95% gekrompen. Nauwelijks voor te stellen, maar helaas wel waar. Ook de diversiteit aan planten, bomen en dieren neemt af. En dat is niet alleen desastreus voor de populatie zelf, maar heeft ook een domino-effect op andere soorten. Niet alleen gaan zo prachtige, unieke soorten verloren, sommige die we zelfs nog niet ontdekt hebben, maar ook voor de mens is dit nadelig. Niet alleen halen wetenschappers veel inspiratie uit de natuur voor nieuwe medicijnen of vaccins, maar ook wij worden veel kwetsbaarder voor ziekten die op zoek zijn naar een nieuwe gastheer. 

Het is belangrijk om te beseffen dat alle bossen waardevol zijn en bescherming verdienen. Maar de urgentie om tropische regenwouden te redden, is nog net dat beetje groter vanwege hun onvervangbare rol in het behoud van onze planeet.

Het regenwoud schreeuwt om hulp

Het behoud van deze kostbare ecosystemen zou een prioriteit moeten zijn, niet alleen voor de biodiversiteit en de mensen die ervan afhankelijk zijn, maar ook voor het klimaat en de toekomst van onze hele planeet. Genoeg redenen voor Stichting Adopteer Regenwoud en al haar vrijwilligers om zo veel mogelijk regenwoud te beschermen en hier dagelijks actief mee bezig te zijn.

Wil jij hier ook aan bijdragen?

Adopteer dan hier je stukje regenwoud

 

Doe mee, Adopteer Regenwoud!